Amerika`da Nasıl Araba Alınır?

Hey yooooo! Amerika`ya gelmeseydim belki de asla sahip olamayacağım şeylerden biri de araba. İtiraf ediyorum Türkiye'deyken ehliyetim bile yoktu! Almaya gerek görmemiştim. Zira İstanbul'da arabanız olsa bile trafikten bir yere gidemiyorsunuz zaten. İstanbul trafiği de korkutucu ve bezdirici gelince hiç yeltenmedim, param olmadığı -acı- gerçeğine değinmiyorum bile. Amerika`da ise durumlar çok başka çünkü araba bir zorunluluk gibi. Arabanızın olmadığını söylediğinizde insanlar size böyle bir "a-a deli galiba" bakışı atabiliyor. Özellikle şehir merkezine uzakta yaşıyorsanız toplu taşıma, otobüs, metro gibi kavramları unutmalısınız. Yok öyle şeyler çünkü. Olsa dükkân sizin. Bu sebeple, eğer ki arabanız yoksa uber`a lyft`e mahkum yaşıyorsunuz. Araba fiyatları da uygun olduğu için bir süre sonra bunlara verdiğiniz paralara acımaya başlıyorsunuz ve en sonunda benim gibi ehliyet ve araba alıyorsunuz. Ehliyet konusuna başka bir yazımda değiniyor olacağım. Bu yazıda ise, yakın zamanda araba değişikliği yaptığım için, hazır bilgilerim güncelken sizi bu konuda aydınlatmak istedim. Kişisel tecrübelerimden bahsediyor olacağım. Özellikle Massachusetts eyaleti için bilgi vereceğim. Zira diğer eyaletlerde bu süreç aynı şekilde mi ilerliyor pek bir fikrim yok (araştırmaya da üşendim ihi). Çok ciddi farklılıklar olduğunu düşünmüyorum fakat bildiğim kadarıyla bazı eyaletlerde arabaya yaptırılan sigorta zorunlu olduğu gibi bazılarında kişinin inisiyatifine bırakılmış olabiliyor. Ya da eyalete özgü "araba muayene" kuralları olabilir. Plaka kullanım kuralları başkalaşabilir. Her eyalette vergi ödemiyorsunuz (New Hempshire`da vergi yok mesela) ya da Massachusetts`te olduğu gibi "lemon law" başka eyaletlerde olmayabiliyor. (Güya hiç değinmeyecektim, aşırı laf uzattım şu an).

Öncelikle almak istediğiniz arabayı bulmanız gerekiyor tabii ve bunun için size bir kaç seçenek sunacağım. (Efenim araba seçmek oldukça sancılı, saçma sapan bir süreç. Özellikle benim gibi karar vermekten acizseniz bu süreç haftalarca hatta aylarca sürebiliyor-muş). Sizlerle paylaşacağım web sitelerinde araba satış bayilerinin (dealer) puanlarına bakabilir, arabalar arasında karşılaştırmalar yapabilir, araba fiyatının piyasaya göre pahalı mı yoksa ucuz mu olduğunu öğrenebilirsiniz. Ayrıca "carfax" web sitesinde arabalara ilişkin kaza ve hasar raporlarına ulaşabiliyorsunuz.

Bahsettiğim web siteleri:

* cargurus

* cars.com

* facebook marketplace

* carvana

Güvenilirlik benim için çok önemli, biraz daha fazla para veririm diyorsanız *carmax* gibi yerlere de yönelebilirsiniz. Ben arabamı cars.com`dan buldum. Deneme sürüşü yapabiliyorsunuz, böyle şeyleri hiç sorun yapmıyorlar elbette. Sonrasında eğer kararınız arabayı almak yönündeyse harika! Şayet araba bütçenizi aşan bir araba ise süreç biraz daha uzun olacaktır.

Ben araba konusunda kendime güveniyorum diyorsanız craiglist ve facebook market`i tercih edebilirsiniz. Zira direkt olarak kişilerle muhatap olacaksınız. Fiyat da ona göre daha düşük olacaktır haliyle. Çünkü araba satış bayileri ücretin üzerine ekleme yapıyorlar. Kâr etmek istedikleri için zaten üzerine ekleyerek sattıkları arabaları almak istediğinizde bir de hizmet ücretiyle karşılaşıyorsunuz, vergisi cartı curtuyla birlikte. Demedi demeyin. Ama benim gibi arabalar konusunda en ufak bir fikriniz yoksa hiç riske atmayın derim.

Yukarıda gördüğünüz arabaya talip olduğunuzu düşünelim. Web sitesinde "$18,990" şeklinde gördüğünüz fiyat elbette son fiyat olmayacaktır (Amerika`da fiyat etiketinde gördüğünüz tutarlar her zaman vergisiz bunu asla unutmamalısınız. Bu arabasından tutun bir şişe suyuna kadar her şeyde böyle). Fiyatın üzerine vergi eklenecek ve arabayı dealer aracılığıyla alıyorsanız kesinlikle bunun için de $300-500 ücretlendiriliyor olacaksınız. Yani siz üzerine $2000-$2500 hatta lüks arabalara bakıyorsanız daha da fazla ekleyerek düşünebilirsiniz. Ek olarak; eyalete yıllık vergi de ödemeniz gerekiyor (arabayı alırken ödediğinize ek bu vergi, o satış vergisiydi) tabii ki bu vergiler Türkiye'dekilerin çok çok altında, vergi konusunda endişeniz olmasın. Mesela ben yalnızca $45 ödedim -2017 model araba için- eyalete vergi olarak. Böyle şaka gibi tutarlar söz konusu.

Massachusetts eyaletinde RMV (Registry of Motor Vehicles) kurumu var ve araba kayıt işlemleri/plaka vesaire için buraya gitmeniz gerekiyor. Bunlar için de bir miktar para veriyor olacaksınız. Güncel fiyatlandırma ve ayrıntılar için bu siteye başvurabilirsiniz. Bazı satış bayileri bu işi de sizin için hallederek omuzlarınızdan yük alıyor. Sadece parasını veriyorsunuz ve voila! her şey sizin için hazır ve nazır. Hatta plakayı sizin için takıyorlar bile, normalde bunu da sizin yapmanız gerekiyor. Yani paranızla rezil olmuyorsunuz, adamlar her şeyi düşünüyor/yapıyor. Tişikkirlir.

Eğer trade-in (eskisini verip fiyattan düşürmekten bahsetmeye çalışıyorum burada) yapacak bir arabanız var ise, arabanıza bakıp bir değer biçiyorlar ve bunu alacağınız arabanın fiyatından düşüyorlar. Hiçbir zaman ilk verilen fiyatı kabul etmeyin ve size arabanıza biçtiğiniz fiyatı sorarlarsa mutlaka düşündüğünüzün üzerinde bir rakam söyleyin derim.

Araba için pazarlık yapmak pek mümkün olmuyor. Eğer web sitesinde yer alan bilgilerden farklı bir şeye rastlamışsanız, mesela küçük bir hasar ya da çalışmayan herhangi bir şey, elbette bu fiyat düşürmek için bir fırsat yaratabilir ama bunun dışında pek fiyatta oynama yapılmıyor benim gördüğüm kadarıyla.

Arabayı almaya karar verdiğiniz o şahane ama bir yandan da stresli ana geri dönelim. Eğer yeterli paranız varsa süreç çok daha kolay. Size 385634 adet evrak imzalatıyorlar. Arabanın garantisi (warranty) olup olmadığına dikkat edin ve binlerce soru sorup her şeyden emin olun. Arabayı aldıktan sonra sizinle aynı şekilde ilgilenmeyecekleri için bir daha fırsat bulamayabilirsiniz. İmzaları atarken size yok bu fiyata şunu da eklersek 5 sene lastik değişimini biz karşılıyoruz, efendim bu kadar daha para verirseniz şöyle bir mucize yaratıyoruz gibi şeyler söyleyerek arabanızı "belki" daha çok güvenceye alacak ve sonsuza kadar kullanmanızı sağlayacak şeyler vaat edebiliyorlar. Orası sizin bileceğiniz iş. Mantıklı olanları kabul etmek lazım elbette ama bazıları anlamsız şeyler de olabiliyor. Her şeyi onayladınız imzalar atıldı. Size bir sigorta şirketiyle çalışıp çalışmadığınız soruluyor. O ana kadar bu konuya kafa yormadıysanız bir duraklama dönemine girebilirsiniz. Bu aşamada benim sigorta şirketim vardı eğer sizin yoksa size tavsiyede bulunuyor olabilirler, ya da sizin için teklif alabilirler. O gittiğiniz yerin iş bitiriciliğine bağlı ama bir şahıstan araba alacaksanız mutlaka dersinizi çalışıp gidin ki sürprizlerle karşılaşmayın. Biz hâlihazırda bir şirketle anlaşmalı olduğunuzu varsayalım (size Geico ya da Liberty firmalarını önerebilirim. Amerika`da bilinen ve başarılı sigorta firmaları bunlar) Hemen irtibata geçip bir fiyat alıyorsunuz, kapsamlı mı yoksa basit bir sigorta mı yaptıracağınıza bağlı olarak fiyatlar değişiyor. Bunu da hallettiniz. Sigortanıza evrak gönderiliyor olacak, sigortanız onu onaylayıp geri gönderecek (arabayı şahıstan alıyorsanız bu işlemleri bizzat yapmanız gerekecektir).

Ek not: Size her şeyi yazılı olarak verdiklerinden ve imzaladığınız şeylerin kopyalarını aldığınızdan emin olun derim.

Her şey hazır. Eğer daha önce arabanız varsa -zaten varsa bu yazıyı okuyor olmazsınız bence ama neyse o konuya hiç girmeyelim- eski plakanızı yeni arabanıza transfer edip işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Eğer varsa ve yepyeni bir plaka istiyorsanız eskisini iptal ettirmeniz gerekir. Bunu da online yapabiliyorsunuz kolaylıkla (yine RMV`nin web sitesinden).

Verdiğiniz adresin doğruluğundan emin olun çünkü o adrese ödeme bilgilerinizi vesaire gönderiyor olacaklar. Eğer arabayı kredi çekerek aldıysanız arabanın tapusunu (tapu mu deniyordu buna yahu-title olarak geçiyor buralarda) bankada kalıyor olacak siz borcunuzu bitirene kadar teknik olarak arabaya onlar sahipler çünkü. Bu krediyi de zamanında yatırmanız kredi puanınız açısından çok çok önemli ve Amerika`da kredi puanı gerçekten mühim bir şey. Kredibilitenizi yükseltirseniz hayatınız kolaylaşacaktır benden söylemesi. Hatta sırf kredi puanı yapmak için araba alıp satan, 10 tane kredi kartı alan insanlar tanıyorum, o kadar söyleyeyim size.

Diğer bir husus ise: araba alırken bir ehliyetinizin olması gerekiyor. Massachusetts`te turist vizesiyle gelip kendi ülkenizde kullandığınız ehliyetle (international olması önemli) araba alabiliyorsunuz. Ancak eğer bir social security number`iniz yoksa ve kredi puanınız henüz yoksa veya geçmişinizde bir kredi hareketiniz yoksa işiniz zorlaşabilir. Doğal olarak insanlar sizin kim olduğunuzu kontrol etmek isteyeceklerdir, hiçbir şey bulamazlarsa sıkıntı yasamanız muhtemeldir. Bunu kredi başvurusunda bulunmak isteyenlere söylüyorum elbette. Böyle bir durumda işiniz zorlaşabilirden ziyade işiniz imkânsızlaşabilir demem daha doğru olur çünkü bankalar size beş kuruş vermeyecektir. O yüzden bütçeniz varsa bile bazı yerlerde araba vermeyebilirler. Sıfır almak istiyorsanız o noktada da zorluk yaşamanız bu şartlarda yine muhtemel olacaktır. Eğer şanslıysanız her durumda kredi veren bir takım "credit union"lı bankalar var. Hebelehübele credit union bankası size düşük olmayan faizli bir kredi verebilir yani denk gelmesine de bağlı aslında. Ben de bir kaç adet ret yedim bu arada :(

Amerika`da bir diğer alternatif lease yapmak. Sıfır arabaları lease yaparak 3 seneliğine aylık ödeme yaparak kiralayabiliyorsunuz. Bu süre bitince de arabayı geri teslim ediyorsunuz. Bunun için de aynı şekilde SSN ve kredi puanı bir zorunluluk. Bu normal araba kiralamaktan farklı bir süreç. Bunu ben de pek bilmiyorum, öyle minik bir bilgi vermek istedim gereksizce.

Arabayı aldıktan sonra RMV`den size verilen "registration" evrakını arabanızın ulaşılabilir bir yerinde tutmanız gerekiyor. Polis çevirdiğinde sorduğu şeylerden biri de bu evrak.

Bir diğer önemli ve yapılması gereken şey iseeeee nazar boncuğu asmak asdkjsf bu eşi benzeri olmayan rezil rüsva şakayı yapmadım kabul ederek devam edelim, arabayı aldıktan sonra 7 gün içerisinde arabanızın muayeneden geçmesi gerekiyor. Her eyaletin "state inspection"ı bulunmakta. Bunun nerelerde yapıldığını aşağıdaki şekilde Google`da aratarak bulabilirsiniz.

Her şehirde ve bölgede bolca bulunmakta, zorluk yaşamayacaksınız o konuda. Yaklaşık $35 civarında bir ödeme yapıyorsunuz. Arabanızın sağına, soluna bakıyorlar, trafiğe çıkmasında sakınca yaratacak bir sorunu var mı kontrol ediyorlar. Motor ışığı yanan arabayı geçirmezler, aynanız/camınız kırıksa mümkün değil geçirmezler. Yani kriterleri var kendilerine göre ama genel olarak zor bir şey değil ve neticesinde arabanızın ön camına bir etiket vuruyorlar. Her yılın kendine özgü bir rengi oluyor. 2020 mavi ise 2021 sarı mesela. Polislerin dikkatini daha kolay çekebiliyor bu şekilde. Ve bu işlem her sene aynı ayda tekrarlanıyor. Mesela ben Ocak ayında araba aldım ve gelecek sene Ocak ayına kadar rahatım. Gelecek sene Ocak ayında tekrar gidip arabamı muayeneye sokmam gerekecek.